Bieg po linie. O sztuce, polityce i świecie rozmawiała… – Maria Malatyńska

Jerzy Oskar Stuhr

(ur. 18 kwietnia 1947 w Krakowie, zm. 9 lipca 2024 tamże) – polski aktor teatralny, dubbingowy i filmowy, reżyser, filolog, pedagog i pisarz, profesor sztuk teatralnych.

Uznawany za jednego z najwybitniejszych i najpopularniejszych polskich aktorów. W swoich filmach i rolach aktorskich często prezentował losy polskiego inteligenta. Laureat Polskiej Nagrody Filmowej za rolę drugoplanową w filmie Persona non grata (2005) i nagrody specjalnej Orła za osiągnięcia życia (2018). W 2008 nagrodzony Złotą Kaczką i wybrany najlepszym aktorem komediowym stulecia. W latach 1990–1996 oraz 2002–2008 rektor Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie.

Urodził się 18 kwietnia 1947 w Krakowie jako jedyne dziecko Tadeusza Stuhra i jego żony Marii z domu Chorąży, którzy pobrali się 6 czerwca 1946. Jego matka była księgową w Miejskim Handlu Detalicznym oraz w teatrze Banialuka w Bielsku-Białej, a ojciec – prokuratorem. Pochodził z rodziny od pokoleń związanej z Krakowem, a pierwsi jej przedstawiciele – Anna z Thillów oraz Leopold Stuhrowie – przybyli do miasta z powiatu Mistelbach w Dolnej Austrii w 1879. Pradziadek aktora, Leopold Stuhr, należał do zamożnego mieszczaństwa; osiadłszy w Krakowie, kupił kamienicę przy Rynku Podgórskim i założył restaurację. Dziadkiem aktora był Leopold Antoni Stuhr (ur. 1885), lecz Jerzy Stuhr dziadkiem nazywał jego starszego brata – Oskara Stuhra, adwokata i działacza Stronnictwa Narodowego.

Gdy miał sześć lat, przeniósł się z rodzicami do Katowic, później do Cieszyna, aż w końcu osiedlili się w Bielsku-Białej, gdzie ukończył naukę w III Liceum Ogólnokształcącym im. Stefana Żeromskiego. Jako nastolatek był prześladowany w szkole przez rówieśników ze względu na swoje niemieckobrzmiące nazwisko. W okresie licealnym zaczął występować na scenie jako aktor i udzielał się w szkolnych kółkach teatralnych. Pracował także jako bileter i organizator widowni w Teatrze Banialuka w Bielsku-Białej.

Ukończył polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim i Wydział Aktorski Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie. Podczas studiów udzielał się aktorsko w Kole Naukowym Studentów oraz pracował jako wodzirej w Estradzie Krakowskiej. W 1990 habilitował się na Akademii Sztuk Teatralnych w Krakowie. W 1994 uzyskał tytuł profesora sztuk teatralnych. Był członkiem Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów. Wypromował doktorat Jacka Łumińskiego. W 2007 otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

Rozpoczął pracę jako aktor w Starym Teatrze w Krakowie, w którym zadebiutował rolą Belzebuba w Dziadach, a następnie zagrał m.in. Wysockiego w Nocy listopadowej, Piotra Wierchowieńskiego w Biesach i Jaszę w Wiśniowym sadzie. Na wielkim ekranie zadebiutował jako stażysta w filmie Hieronima Przybyła Milion za Laurę (1971). W kolejnych latach zagrał epizody m.in. w filmach Andrzeja Żuławskiego, Jerzego Gruzy i Antoniego Krauze. Wziął udział, kreując postać reżysera Jerzego Burskiego, w zdjęciach próbnych do filmu Andrzeja Wajdy Człowiek z marmuru (1976).

Szeroką rozpoznawalność w Polsce zapewniła mu rola Maksa Paradysa w filmie Juliusza Machulskiego Seksmisja (1983). Umiejętności komediowe zaprezentował również w innych filmach z lat 80.: Kingsajz (1988), Dekalog X (1988) czy Obywatel Piszczyk (1989).

W latach 2002–2008 ponownie piastował stanowisko rektora krakowskiej PWST.

W 1971 poślubił Barbarę Kóskę, skrzypaczkę (późniejszą artystkę Capelli Cracoviensis i założycielkę zespołu Amar Corde), z którą znał się od dzieciństwa. Miał dwoje dzieci: Macieja (ur. 1975) i Mariannę (ur. 1982).

Określał się jako „Mitteleuropejczyk”. W jednym z wywiadów stwierdził, że najbliższe jego poglądom były postulaty lewicy.

Interesował się piłką nożną; kibicował Polonii Bytom i Wiśle Kraków, w której barwach w 1988 wystąpił w pokazowym meczu piłkarskim. Został ambasadorem rozgrywanych w Polsce i na Ukrainie Mistrzostw Europy 2012.